Piše: Sajmon Tisdal
Politika u Rumuniji može biti krvavi posao, posebno na desnici. Ekscesi Gvozdene garde, pobunjeničke, nasilno antisemitske, ultranacionalističke političko-religijske milicije iz 1930-ih, isticali su se čak i u vrijeme kada su fašističke partije pravile haos u Njemačkoj, Italiji i Španiji.
S obzirom na ono što se danas dešava u Evropi, događaji iz tog perioda su poučni.
Osnivač Gvozdene garde Korneliu Kodreanu, nemilosrdni ubica koji je i sam ubijen 1938. godine, i njegov saveznik koji je postao neprijatelj, pronacistički general Jon Antonesku, koji je pogubljen zbog ratnih zločina 1946. godine, ponovo su u vijestima.
To je zato što je Kalin Đorđesku, iznenađujući pobjednik prvog kruga predsjedničkih izbora u Rumuniji prošlog vikenda, obojicu hvalio kao nacionalne heroje.
Nije puko vraćanje, Đorđesku je u velikoj mjeri čovek našeg vremena – radikalan, tvrdo desničar, proruski populista-nacionalista koji želi da Rumuniju ponovo učini velikom.
Njegova antiglobalistička, anti-NATO, evroskeptična platforma, pod nazivom „Hrana, voda, energija“, naglašava samodovoljnost i ima za cilj da vrati zemlju njenim ruralnim korijenima.
On ne pripada konvencionalnoj političkoj stranci. Umjesto toga, koristi TikTok da dopre do miliona pratilaca.
Specijalista za održivi razvoj je, na odgovarajući način, opisao kao „stručnjaka za toksični otpad“, Đorđesku tvrdi da govori „za one koji osjećaju da nijesu bitni i da su zapravo najvažniji“, kako on to kaže.
Inflacija, dug, korupcija i bezbjednost su veliki problemi dok zemlja ide na parlamentarne izbore ovog vikenda, nakon kojih slijedi drugi krug predsjedničkih izbora 8. decembra.
Pobjednička razlika Đorđeskua u prvom krugu bila je tijesna: 22,9 odsto, naspram 19,17 odsto za kandidata centra, Elenu Laskoni – a ustavni sud Rumunije je naložio ponovno brojanje, dovodeći u sumnju rezultat i vrijeme drugog kruga.
Ako i kada do toga dođe, očekuje se da će Liberalna partija i birači na ljevici prenijeti podršku Laskoni u zajedničkom pokušaju da blokiraju Đorđeskua.
Ova previranja bez presedana dramatizuju još jednu panevropsku brigu: ruski hibridni rat i, posebno, miješanje u izbore i kampanje dezinformisanja putem društvenih medija.
Đorđeskuov podvig u tome što je došao niotkuda da bi pobijedio podigao je crvene zastave o „preferencijalnom tretmanu“ i operacijama uticaja ispod radara.
Pokrenuta je istraga usred poziva da se TikTok suspenduje.
Ipak, čak i ako Đorđesku bude na kraju osujećen, očigledna privlačnost njegove tvrdo desničarske, suverenističke agende mogla bi da pomjeri sledeći parlament udesno i duboko utiče na budući pravac Rumunije.
NATO ima poseban razlog za brigu. Ranije ove godine alijansa je najavila proširenje svoje baze Mihail Kogalniceanu u Konstanci, na obali Crnog mora, vrijednu 2,7 milijardi dolara.
Kada bude završena, to će biti najveća vojna baza NATO-a u Evropi. Njegovo prisustvo naglašava vitalnu ulogu Rumunije u održavanju puteva snabdijevanja Ukrajine, olakšavanju izvoza žitarica iz Kijeva i održavanju fronta u sve dubljoj konfrontaciji Zapada sa Rusijom Vladimira Putina.
Ipak, ako ima svoj put, Đorđesku bi prekinuo pomoć Ukrajini i ograničio saradnju Rumunije sa NATO-om, za koji vjeruje da ovu zemlju čini metom.
On je kritičan prema raspoređivanju američkih protivraketnih baterija u Deveselu, na jugu Rumunije, koje smatra nepotrebno provokativnim za Moskvu.
Sve ovo izaziva jezu širom Evrope koja se već osjeća pod opsadom, iznutra od ekstremističkih političkih partija, a spolja od subverzivne Rusije i njenih antidemokratskih saveznika.
Nestabilnost duž jugoistočne linije fronta EU, pogoršana ekonomskim nezadovoljstvom, raste. Strah od toga šta bi Rusija mogla sledeće da uradi, posle Ukrajine, pokreće podršku pomiriteljima i pomiriteljima Kremlja.
Izbori u Moldaviji, susjedu Rumunije, u novembru pružili su dodatni zastrašujući uvid u ove zajedničke izazove.
Maja Sandu, prozapadna predsjednica zemlje, za dlaku je dobila reizbor u zubima tajne, ruskom inspirisane i finansirane kampanje za njeno smjenjivanje.
Sandu je pobijedio moldavsku verziju Đorđeskua, autsajdera naklonjenog Kremlju Aleksandra Stojanogla. Referendum o evropskim integracijama u oktobru takođe je bio nezakonita meta Moskve.
Preko Crnog mora, gruzijski birači su upleteni u političku noćnu moru nakon što je vladajuća partija Gruzijski san pokrala parlamentarne izbore u oktobru.
EU je odbacila rezultate, ističući „značajne nepravilnosti“, podmićivanje, lažno predstavljanje i nasilje.
Za slom pregovora o pristupanju EU okrivljuje se autoritarno kretanje Gruzijskog sna.
Smatra se da je stranka pod sve većim uticajem Rusije, koja je, kako se izvještava, ponovo na djelu iza izbornih kulisa.
Opozicioni ulični protesti, koji su nastavljeni prošle nedjelje, i bojkot parlamenta nisu uspeli da obore rezultat.
Brisel je izrazio uznemirenost. Američki predsjednik Džo Bajden rekao je da je „duboko uznemiren demokratskim nazadovanjem zemlje“ – ali malo je urađeno da se pomogne.
Priča nije toliko drugačija drugdje u jugoistočnoj i centralnoj Evropi. U Srbiji, Bosni, Mađarskoj i Slovačkoj, desničarski politički lideri se udvaraju Putinu i osporavaju vrijednosti EU za koje tvrde da ih podržavaju.
Čak i u Francuskoj i Njemačkoj, srcu evropskog projekta, zavladala je desničarska trulež koju je pokrenula Rusija. Tamo gde je nekada vladala Angela Merkel, Marin Le Pen i Alis Vajdel sada se šepure.
Nacionalističko-populističke partije koje se hrane bijesom zbog troškova života, migracija i kulturnih tenzija, a ohrabrene i finansirane od strane neprijateljske Rusije koja vodi hibridni i kognitivni rat – ovo su zbratimljeni neprijatelji koji narušavaju, dijele i slabe evropske demokratije.
Niko nije imun. Niko još nije smislio kako da preokrene tok.
