Piše: Tijana Lopičić
BIRN, Balkanska mreža za istraživačko novinarstvo, koja bi navodno trebala da promoviše slobodu govora, ljudska prava i demokratske vrijednosti u Jugoistočnoj i Istočnoj Evropi, postala je poznata nakon skandalozne mape krajnje desničarskih i ekstremističkih grupa, kada se na spisku našlo devetoro nedužnih ljudi iz Crne Gore.
Tako je počeo pad nekada kredibilnog BIRN-a. Klupko se sve više odmotavalo, otkrivajući da je riječ o organizaciji u kojoj su duboko infiltrirani ljudi sa jedinim ciljem da sprovode agende svojih nalogodavaca. Nakon 11 mjeseci i sprovedene eksterne revizije, mapa je pokazivala svega 17 organizacija. Prema novoj metodologiji, Crna Gora navodno nema nijednu ekstremističku grupu.
Na taj način, BIRN je nastavio s neetičkim i manipulativnim projektima, sada štiteći problematične grupe koje zaista promovišu vjerski ekstremizam i ideologije odgovorne za genocid i brojne ratne zločine.
Do danas nije razjašnjeno kako je nova metodologija isključila sa spiska, između ostalih, bratstva Tvrdoš i Stupovi, koja djeluju pod direktnim rukovodstvom Crkve Srbije. Njihovi ključni predstavnici, ali i brojni članovi, imaju bogate kriminalne dosijee i sudske presude — neki su bezbjednosno interesantna lica (BIL), dok su drugi osuđivani za najteža krivična djela.
Još jedan finansijski udarac BIRN-u: Trump povlači USAID
Administracija novog predsjednika Sjedinjenih Američkih Država (SAD) je od 7. februara 2025. godine sve zaposlene u USAID-u stavila na administrativno odsustvo, izuzev određenog osoblja zaduženog za ključne funkcije misije. Ova organizacija je na godišnjem nivou raspolagala sa 43 milijarde dolara.
USAID je finansirao brojne projekte BIRN-u, a jedan od poslednjih je i projekat Greater Internet Freedom, koji je započet 2020. godine u trajaonju od četiri godine.
Tokom 2024. godini, BIRN je dobio samo dva nova projekta: Media Organisations for Stronger Transnational Journalism – MOST (novembar 2024 – novembar 2026) i Media Innovation Europe: Independence Through Sustainability (1. jun 2024 – 30. jun 2026).
Presušila sredstva od USAID-a
Iz dopisa anonimnih zaposlenih, objavljenog 29. aprila 2024. godine pod nazivom "Rukovodstvo BIRN-a krši pravila kuće", saznajemo da je Evropska komisija prepoznala neprofesionalno i neetičko ponašanje rukovodstva BIRN-a, što je dovelo do zahtjeva za povraćaj od 300.000 eura. Osim toga, organizacija se suočava sa smanjenjem osnovne finansijske podrške od strane SIDA-e (Swedish International Development Cooperation), kao i sa brojnim propustima u procesu pribavljanja drugih izvora finansiranja.
“Nalazimo se u situaciji u kojoj naše rukovodstvo praktikuje ponašanja koja su u suprotnosti s našim osnovnim vrijednostima, jer sve smatramo odgovornim i govorimo istinu o vlasti, osim pod krovom naše vlastite Mreže. Zbog toga se osjećamo kao licemjeri, jer s ponosom razotkrivamo i smatramo odgovornim one na vlasti u cijeloj regiji u posljednje dvije decenije, mnogi od nas i duže, i teška srca priznajemo da smo primorani anonimno poslati ovu poruku. Ova kontradiktornost je u srcu naših problema i treba je rješavati, jer stvara nesklad i osjećaj izdaje vlastitih vrijednosti, što su upravo razlozi zbog kojih većina nas radi u BIRN-u'', naveli su u pismu dvadesetak anonimnih zaposlenih.
Iako svjedočimo značajnom smanjenju broja projekata unutar cijele mreže BIRN-a, posebno zabrinjava činjenica da je jedan od finansijera projekta iz 2024. godine upravo Evropska komisija. Zato nije na odmet opcija razmatranja gašenja organizacija koje su ispoljilje visokokompromitujuće djelovanje, poput BIRN-a i koje zaslužuju uskraćivanje daljeg finansiranja od bilo kojeg relevantnog donatora.
